در حدیثی دیگر از رسول خدا(ص) می‌خوانیم:«من أکرم أخاه المؤمن بکلمة یلطفه بها أو قضی له حاجة او فرّج عنه کربة لم تزل الرحمة ظلاً علیه؛هر کس به وسیله سخنی،یا بر آوردن نیازی یا گشودن گرهی،برادر مؤمنش را اکرام کند،پیوسته سایه رحمت الهی بر او گسترده است».
ایمنی از خشم الهی
ایمنی از خشم الهی
تکریم بنده مؤمن خدا موجب ایمنی از خشم الهی است.رسول خدا(ص) فرمود:«قال الله تبارک و تعالی لیأذن بحرب منّی من آذی عبدی المؤمن ولیأمن غضبی من أکرم عبدی المؤمن؛خدای تبارک و تعالی فرمود:کسی که بنده مؤمن مرا بیازارد باید با من اعلان جنگ کند و کسی که بنده مؤمن مرا گرامی بدارد از خشم من در امان است».6
تعظیم دین خدا
امام صادق(ع) فرمود:«من عظّم دین الله عظّم حقّ اخوانه و من استخفّ بدینه استخفّ باخوانه؛هر کس دین خدا را بزرگ شمرد حق برادرانش را بزرگ شمرده و هر کس دین خدا را کوچک شمارد،حق برادرانش را کوچک شمرده است».7
احترام دانشمند علوم دینی
امام صادق(ع) فرمود:«من أکرم فقیهاً مسلماً لقی الله یوم القیامة و هو عنه راض؛هر کس دانشمند مسلمانی را گرامی بدارد،روز قیامت در حالی که خدا از او راضی است خدا را ملاقات می‌کند».8
احترام به سادات
در روایاتی از گرامی داشت فرزندان پیامبر(ص) سخن رفته است.از جمله اینکه رسول خدا فرمود:«حقّت شفاعتی لمن أعان ذرّیتی بیده و لسانه و ماله؛شفاعت من برای کسی که فرزندانم را با دست و زبان و دارایی‌اش یاری کند،حتمی است.9
و نیز فرمود:من اکرم اولادی فقد اکرمنی؛کسی که فرزندان مرا گرامی بدارد،مرا گرامی داشته است».10
تکریم نیازمند
توجه و رسیدگی به وضیعیت تهیدستان و محرومان جامعه،از مهم‌ترین آموزه‌های مکتب‌ها و رهبران الهی است.قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)با عنوان کردن انفاق،در پی این هستند که دو قطب فقر و غنا را از میان بردارند یا دست کم این فاصله را به حداقل برسانند.توصیه حضرت موسی(ع) به قارون سرمایه‌دار این بود که:«أحسن کما أحسن الله الیک؛نیکی کن،همچنان که خدا به تو نیکی کرده است».(سوره قصص، آیه 77)
خواهی که ممتّع شوی از دنیی و عقبی با خلق کرم کن چو خدا با تو کرم کرد11
رسول خدا(ص) در خطبه‌ای فرمود:«هر کس فقیری را به جهت فقرش اهانت و تحقیر کند خدا را تحقیر کرده است و همواره در غضب و خشم اوست تا آن فقیر را راضی کند و هر کس فقیر مسلمانی را گرامی دارد،روز قیامت خدا را ملاقات می‌کند در حالی که خدا بر او لبخند می‌زند».12
اشک خواهی رحم کن بر اشکبار رحـم خـواهی بـر ضعیفان رحـم آر13
اکرام یتیم
از دست دادن بستگان نزدیک پدیده‌ای تلخ است.اما از دست دادن پدر و مادر در سنین کودکی و نوجوانی،تلخ‌تر و رنج‌آورتر است،زیرا پیامدهای ناگواری همچون فقر مالی و عاطفی و احساس بی‌پناهی را به همراه دارد.لذا اسلام برای جبران این پیامدها توصیه‌های فراوانی دارد.
رسول خدا(ص) در بخشی از خطبه شعبانیه که فضیلت‌های ماه رمضان را برمی‌شمرد،فرمود:«… من اکرم فیه یتیماً أکرمه اللّه یوم یلقاه؛هر کس در ماه رمضان یتیمی را گرامی بدارد خدا او را در روز ملاقات با حضرتش گرامی می‌دارد».14
بدیهی است،تکریم یتیم،علاوه بر رسیدگی به نیازهای مالی،ابعاد دیگری نیز دارد.رسول خدا(ص) در وصیتی به علی(ع) فرمود:«یا علی من کفی یتیماًفی نفقته بماله حّی یستغنی وجب له الجنة یا علی من مسح یده علی رأس الیتیم ترحّماً له أعطاه الله بکل شعره نوراً یوم القیامة؛هر کس به وسیله دارایی‌اش مخارج یتیمی را تأمین کند تا او خودکفا شود،بهشت بر او واجب می‌شود.هر کس دست نوازش بر سر یتیم بکشد خدا در مقابل هر موی سر او در روز قیامت به او روشنایی و نور می‌بخشد».15
میهمان‌نوازی
خوشبختانه رسم میهمان‌نوازی در میان مسلمانان سنت پابرجایی است.
قرآن در دو آیه از میهمان نوازی حضرت ابراهیم(ع) یاد کرده است:
«و لقد جاءت رسلنا ابراهیم بالبشری قالوا سلاماً قال سلام فما لبث أن جاء بعجل حنیذ؛و فرشتگان ما برای ابراهیم بشارت آوردند؛گفتند:سلام بر تو،وطولی نکشید که ابراهیم برای آنان گوساله‌ای بریان شده آورد».(سوره هود،آیه 69)
«فراغ الی أهله فجاء بعجل سمین؛سپس آهسته به سوی خانواده‌اش رفت،آنگاه گوساله‌ای فربه [و بریان] به میان آورد.(سوره ذاریات،آیه 26)
رسول خدا(ص) فرمود:«من اکرم الضیف فقد اکرم سبعین نبیا؛هر کس میهمان خود را اکرام کند،گویی هفتاد پیامبر را اکرام کرده است».16
و هر کس برای میهمانش یک درهم خرج کند مانند آن است که یک میلیون دینار،در راه خدا خرج کرده است.17
در حدیثی دیگر رسول خدا(ص) فرمود:«یا علی اکرم الجار و لو کان کافرا؛ای علی!همسایه را گرامی بدار،اگر چه کافر باشد».18
و نیز فرمودند:أکرم الضیف و لو کان کافرا؛میهمان را گرامی بدار،اگر چه کافر باشد.
البته میهمان نباید صاحب خانه را به سختی اندازد.امروزه،این سنت حسنه به آفات مختلفی همچون اسراف اختلاط،اتلاف وقت،بیهوده گویی،مسابقه در لباس و زیور آلات و… دچار شده است که باید در جای خود بررسی شوند.قرآن کریم در مورد برخاستن از مجلس مهمانی پس از صرف غذا ـ که میهمان باید رعایت کند ـ فرموده است:«اذا دعیتم فادخلوا فاذا طعمتم فانتشروا ولا مستأنسین لحدیث؛هنگامی که دعوت شدید در آیید،و وقتی غذا خوردید متفرق شوید و به گفت و گو سرگرم نشوید…».(سوره احزاب،آیه 53)
تکریم انسان غریب
امروزه مهاجرت، پناهندگی، کوچ‌های اجباری،بلایای طبیعی،فرار از کشت و کشتار،سفرهای گردشی و زیارتی و…، پدیده‌ای فراگیر و جهانی است و هیچکس را نمی توان از حق مهاجرت و مسافرت محروم کرد.
با توجه به جاذبه سیاحتی و زیارتی فراوان در کشورمان،ممکن است با مسافرانی مسلمان روبرو شویم که به کمک و راهنمایی ما نیاز داشته باشند.در چنین موقعیت‌هایی باید فرهنگ انسانی و اسلامی خود را به نمایش بگذاریم.به ویژه اگر مسافر،زائر شهرهای مذهبی و مکان‌های زیارتی باشد.
علی(ع) فرمود:«من أکرم غریباً فی غربته أو نفّس غمّه أو سقاه شربة أو ضحک فی وجهه فله الجنّة؛هر کس غریبی را اکرام کند یا اندوه او را بزداید یا خوراکی به او بخوراند یا نوشیدنی به او بنوشاند یا با روی گشاده و لبخند با او روبرو شود،بهشت برای اوست».19
تعظیم دین خدا
امام صادق(ع) فرمود:«من عظّم دین الله عظّم حقّ اخوانه و من استخفّ بدینه استخفّ باخوانه؛هر کس دین خدا را بزرگ شمرد حق برادرانش را بزرگ شمرده و هر کس دین خدا را کوچک شمارد،حق برادرانش را کوچک شمرده است».7
احترام دانشمند علوم دینی
امام صادق(ع) فرمود:«من أکرم فقیهاً مسلماً لقی الله یوم القیامة و هو عنه راض؛هر کس دانشمند مسلمانی را گرامی بدارد،روز قیامت در حالی که خدا از او راضی است خدا را ملاقات می‌کند».8
احترام به سادات
در روایاتی از گرامی داشت فرزندان پیامبر(ص) سخن رفته است.از جمله اینکه رسول خدا فرمود:«حقّت شفاعتی لمن أعان ذرّیتی بیده و لسانه و ماله؛شفاعت من برای کسی که فرزندانم را با دست و زبان و دارایی‌اش یاری کند،حتمی است.9
و نیز فرمود:من اکرم اولادی فقد اکرمنی؛کسی که فرزندان مرا گرامی بدارد،مرا گرامی داشته است».10
تکریم نیازمند
توجه و رسیدگی به وضیعیت تهیدستان و محرومان جامعه،از مهم‌ترین آموزه‌های مکتب‌ها و رهبران الهی است.قرآن کریم و روایات اهل بیت(ع)با عنوان کردن انفاق،در پی این هستند که دو قطب فقر و غنا را از میان بردارند یا دست کم این فاصله را به حداقل برسانند.توصیه حضرت موسی(ع) به قارون سرمایه‌دار این بود که:«أحسن کما أحسن الله الیک؛نیکی کن،همچنان که خدا به تو نیکی کرده است».(سوره قصص، آیه 77)
خواهی که ممتّع شوی از دنیی و عقبی با خلق کرم کن چو خدا با تو کرم کرد11
رسول خدا(ص) در خطبه‌ای فرمود:«هر کس فقیری را به جهت فقرش اهانت و تحقیر کند خدا را تحقیر کرده است و همواره در غضب و خشم اوست تا آن فقیر را راضی کند و هر کس فقیر مسلمانی را گرامی دارد،روز قیامت خدا را ملاقات می‌کند در حالی که خدا بر او لبخند می‌زند».12
اشک خواهی رحم کن بر اشکبار رحـم خـواهی بـر ضعیفان رحـم آر13
اکرام یتیم
از دست دادن بستگان نزدیک پدیده‌ای تلخ است.اما از دست دادن پدر و مادر در سنین کودکی و نوجوانی،تلخ‌تر و رنج‌آورتر است،زیرا پیامدهای ناگواری همچون فقر مالی و عاطفی و احساس بی‌پناهی را به همراه دارد.لذا اسلام برای جبران این پیامدها توصیه‌های فراوانی دارد.
رسول خدا(ص) در بخشی از خطبه شعبانیه که فضیلت‌های ماه رمضان را برمی‌شمرد،فرمود:«… من اکرم فیه یتیماً أکرمه اللّه یوم یلقاه؛هر کس در ماه رمضان یتیمی را گرامی بدارد خدا او را در روز ملاقات با حضرتش گرامی می‌دارد».14
بدیهی است،تکریم یتیم،علاوه بر رسیدگی به نیازهای مالی،ابعاد دیگری نیز دارد.رسول خدا(ص) در وصیتی به علی(ع) فرمود:«یا علی من کفی یتیماًفی نفقته بماله حّی یستغنی وجب له الجنة یا علی من مسح یده علی رأس الیتیم ترحّماً له أعطاه الله بکل شعره نوراً یوم القیامة؛هر کس به وسیله دارایی‌اش مخارج یتیمی را تأمین کند تا او خودکفا شود،بهشت بر او واجب می‌شود.هر کس دست نوازش بر سر یتیم بکشد خدا در مقابل هر موی سر او در روز قیامت به او روشنایی و نور می‌بخشد».15
میهمان‌نوازی
خوشبختانه رسم میهمان‌نوازی در میان مسلمانان سنت پابرجایی است.
قرآن در دو آیه از میهمان نوازی حضرت ابراهیم(ع) یاد کرده است:
«و لقد جاءت رسلنا ابراهیم بالبشری قالوا سلاماً قال سلام فما لبث أن جاء بعجل حنیذ؛و فرشتگان ما برای ابراهیم بشارت آوردند؛گفتند:سلام بر تو،وطولی نکشید که ابراهیم برای آنان گوساله‌ای بریان شده آورد».(سوره هود،آیه 69)
«فراغ الی أهله فجاء بعجل سمین؛سپس آهسته به سوی خانواده‌اش رفت،آنگاه گوساله‌ای فربه [و بریان] به میان آورد.(سوره ذاریات،آیه 26)
رسول خدا(ص) فرمود:«من اکرم الضیف فقد اکرم سبعین نبیا؛هر کس میهمان خود را اکرام کند،گویی هفتاد پیامبر را اکرام کرده است».16
و هر کس برای میهمانش یک درهم خرج کند مانند آن است که یک میلیون دینار،در راه خدا خرج کرده است.17
در حدیثی دیگر رسول خدا(ص) فرمود:«یا علی اکرم الجار و لو کان کافرا؛ای علی!همسایه را گرامی بدار،اگر چه کافر باشد».18
و نیز فرمودند:أکرم الضیف و لو کان کافرا؛میهمان را گرامی بدار،اگر چه کافر باشد.
البته میهمان نباید صاحب خانه را به سختی اندازد.امروزه،این سنت حسنه به آفات مختلفی همچون اسراف اختلاط،اتلاف وقت،بیهوده گویی،مسابقه در لباس و زیور آلات و… دچار شده است که باید در جای خود بررسی شوند.قرآن کریم در مورد برخاستن از مجلس مهمانی پس از صرف غذا ـ که میهمان باید رعایت کند ـ فرموده است:«اذا دعیتم فادخلوا فاذا طعمتم فانتشروا ولا مستأنسین لحدیث؛هنگامی که دعوت شدید در آیید،و وقتی غذا خوردید متفرق شوید و به گفت و گو سرگرم نشوید…».(سوره احزاب،آیه 53)
تکریم انسان غریب
امروزه مهاجرت، پناهندگی، کوچ‌های اجباری،بلایای طبیعی،فرار از کشت و کشتار،سفرهای گردشی و زیارتی و…، پدیده‌ای فراگیر و جهانی است و هیچکس را نمی توان از حق مهاجرت و مسافرت محروم کرد.
با توجه به جاذبه سیاحتی و زیارتی فراوان در کشورمان،ممکن است با مسافرانی مسلمان روبرو شویم که به کمک و راهنمایی ما نیاز داشته باشند.در چنین موقعیت‌هایی باید فرهنگ انسانی و اسلامی خود را به نمایش بگذاریم.به ویژه اگر مسافر،زائر شهرهای مذهبی و مکان‌های زیارتی باشد.
علی(ع) فرمود:«من أکرم غریباً فی غربته أو نفّس غمّه أو سقاه شربة أو ضحک فی وجهه فله الجنّة؛هر کس غریبی را اکرام کند یا اندوه او را بزداید یا خوراکی به او بخوراند یا نوشیدنی به او بنوشاند یا با روی گشاده و لبخند با او روبرو شود،بهشت برای اوست».19
پی نوشت
1.بحارالانوار،ج 68، ص 382.
2.وسائل الشیعه، ج 12، ص 205.
3.نهج البلاغه،نامه 31، ص 379، ترجمه مرحوم محمد دشتی، ص 376.
4.کافی،ج 2، ص 658.
5.مستدرک الوسایل، ج 17، ص 300.
6.بحارالانوار، ج 64، ص 71.
7.مستدرک الوسائل، ج 9، ص 49.
8.بحارالانوار، ج 2، ص 44.
9.مستدرک الوسائل، ج 12، ص 376.
10.همان.
11.گلستان سعدی، آداب صبحت.
12.وسایل الشیعه، ج 12، ص 268.
13.مثنوی،دفتر اول، بیت 822.
14.وسایل الشیعه، ج 10، ص 313.
15.وسایل الشیعه، ج 16، ص 337.
16.ارشاد القلوب،ج 1، ص 138.
17.همان.
18.جامع الاخبار، ص 84.
19.همان، ص 86.
2.وسائل الشیعه، ج 12، ص 205.
3.نهج البلاغه،نامه 31، ص 379، ترجمه مرحوم محمد دشتی، ص 376.
4.کافی،ج 2، ص 658.
5.مستدرک الوسایل، ج 17، ص 300.
6.بحارالانوار، ج 64، ص 71.
7.مستدرک الوسائل، ج 9، ص 49.
8.بحارالانوار، ج 2، ص 44.
9.مستدرک الوسائل، ج 12، ص 376.
10.همان.
11.گلستان سعدی، آداب صبحت.
12.وسایل الشیعه، ج 12، ص 268.
13.مثنوی،دفتر اول، بیت 822.
14.وسایل الشیعه، ج 10، ص 313.
15.وسایل الشیعه، ج 16، ص 337.
16.ارشاد القلوب،ج 1، ص 138.
17.همان.
18.جامع الاخبار، ص 84.
19.همان، ص 86.
شریعت و طریقت در حقیقت سلوک عرفانی تشیع 
